Ziemia Lubuska jako pojęcie przywrócone po II wojnie światowej w środowisku poznańskim dla fragmentu nabytków terytorialnych Polski kosztem Niemiec, mimo wielu kontrowersji, stało się określeniem, które w ciągu kilkudziesięciu lat wyraźnie zyskało na znaczeniu. Zjawisko to ma miejsce nie tylko w obrębie części historiografii, ale również, a może przede wszystkim w wymiarze społecznym. Powstanie w 1999 roku województwa lubuskiego, postulowanego już po zakończeniu wojny, stało się swego rodzaju materialnym usankcjonowaniem tego pojęcia. Jednak mimo takiego stanu rzeczy, w środowisku historycznym, ale nie tylko, nadal budzi wątpliwości – przede wszystkim z racji wieloznaczności nawiązującej do średniowiecznego obszaru biskupstwa lubuskiego. Z drugiej strony z tym pojęciem utożsamia się spora część współczesnego społeczeństwa zamieszkującego ten obszar, jest ono obecne również w mediach, wreszcie w badaniach naukowych. Wydaje się, że proces ten pozwala już, choć przecież dopiero po kilkudziesięciu latach jego funkcjonowania, podjąć próbę zastanowienia się nad jego znaczeniem w szerokim wymiarze problemowym. Nie ma wątpliwości, że choć na szersze ujęcie monograficzne tego zagadnienia przyjdzie jeszcze poczekać, jednak blisko 70 lat od pojawienia się nie tylko pojęcia, ale i obszaru zamieszkiwanego obecnie przez ponad milion mieszkańców, przyszedł czas, by podjąć próbę spojrzenia krytycznego. Celem konferencji będzie próba zastanowienia się nad kondycją regionu ciągle tworzącego się w wymiarze historycznym, społecznym, kulturowym. Zależy nam na podjęciu w ramach dyskusji następujących zagadnień:
– jakie czynniki określają ten obszar w wymiarze obiektywnym, a jakie w wymiarze subiektywnym;
– czy pojęcie Ziemia Lubuska jest pojęciem żywym w wymiarze społecznym, czy też stanowi domenę rozważań wyłącznie teoretycznych;
– jakie elementy konstytuują pamięć tego obszaru w odniesieniu do społeczeństwa postmigracyjnego po 1945 roku;
– czy można mówić o tożsamości społecznej, kulturowej, historycznej tego obszaru;
– chcielibyśmy poszukać odpowiedzi na zagadnienia ukierunkowane na pojęcie krajobrazu kulturowego mieszczącego w sobie wartości niematerialne, jako te, które kształtują subiektywne i obiektywne postawy wobec regionu, jego przeszłości, dziedzictwa;
– chcemy się zastanowić nad kształtem pamięci publicznej na obszarze regionu tworzącego się i poszukać odpowiedzi czy stanowi ona składnik regionotwórczy, czy odnosi się wyłącznie do wartości wspólnoty narodowej;
– interesujące w kontekście problematyki konferencji będą rozważania dotykające zagadnień historiografii oraz edukacji regionalnej i miejsca w jej obrębie zagadnień pamięci i tożsamości, a także tzw. oral history;
– ważnym aspektem rozważań będzie problem dziedzictwa kulturowego jako czynnika kreującego postawy wobec przeszłości, małych ojczyzn;
– wreszcie w obrębie tak szeroko postawionych pytań, chcemy zastanowić się nad pojęciem historii stosowanej w wymiarze regionu lubuskiego, jako narzędzia kreowania badań regionalnych ukierunkowanych na problemy pamięci, tożsamości, krajobrazu kulturowego.
Do udziału w konferencji zaproszeni są historycy, socjolodzy, kulturoznawcy, politolodzy, środowiska nauczycielskie, organizacje pozarządowe oraz wszyscy zainteresowani podjętą problematyką.
PROGRAM
09.00 – 9.45 Rejestracja referentów
9.45 Przywitanie gości i rozpoczęcie spotkania
10.00 – 11.00 BLOK I: Prowadzenie i moderacja Prof. dr Paul Zalewski
1. Prof. dr hab. Robert TRABA (Instytut Historyczny PAN Berlin)
Społeczne ramy konstruowania regionu. Refleksje w kontekście obecności historii w przestrzeni publicznej.
2. Prof. dr hab. Zbigniew MAZUR (Instytut Zachodni)
Refleksje o współczesnej pamięci historycznej na Ziemiach Zachodnich.
3. mgr Zbigniew CZARNUCH (Stowarzyszenie Educatio Pro Europa-Viadrina) Nauczanie o przeszłości jako uprawianie historii stosowanej.
4. Mgr Magda ABRAHAM-DIEFENBACH (Uniwersytet Europejski Viadrina, Collegium Polonicum)
11.00 – 11.45 DYSKUSJA, przerwa na kawę
11.45-13.30 BLOK II: Prowadzenie i moderacja Prof. UZ, dr hab. Tomasz Nodzyński
5. prof. dr hab. Andrzej SAKSON (Instytut Zachodni Poznań)
Stereotypy na pograniczu polsko-niemieckim
6. prof. UAM, dr hab. Beata HALICKA (Uniwersytet Europejski Viadrina, Collegium Polonicum)
Oswajanie krajobrazu kulturowego Środkowego Nadodrza po 1945 i jego konsekwencje dla identyfikacji z regionem
7. dr Marceli TURECZEK (Uniwersytet Zielonogórski)
Budowanie tożsamości jako wyraz polityki lokalnej. Niektóre samorządowe dokumenty programowe na terenie województwa lubuskiego
8. dr Elżbieta SMOLARKIEWICZ (Uniwersytet Adama Mickiewicza)
Tożsamość terytorialna mieszkańców Ziemi Lubuskiej w ujęciu międzypokoleniowym
9. Dr Maciej DUDZIAK (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim)
Płynne pogranicze. Szkic o tożsamościach kulturowych mieszkańców Ziemi Lubuskiej
10. Mgr Grażyna KOSTKIEWICZ (Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim)
Rola i miejsce Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta w procesie kształtowania tożsamości lubuskiej
13.30 – 14.00 DYSKUSJA
14.00 – 15.00 PRZERWA OBIADOWA
15.00 – 17.00 BLOK III: Prowadzenie i moderacja: Dr Marceli Tureczek
11. Prof. UZ, dr hab. Tomasz NODZYŃSKI (Uniwersytet Zielonogórski)
Problem cezur i ciągłości narracji w lubuskich monografiach historycznych po 1945 roku
12. Prof. UZ, dr hab. Małgorzata MIKOŁAJCZAK (Uniwersytet Zielonogórski)
Literatura jako narzędzie legitymizacji regionu – mity założycielskie w twórczości lubuskiej
13. Dr Mieczysław WOJECKI (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie)
Mniejszości Narodowe na Ziemi Lubuskiej
14. Dr Anitta MAKSYMOWICZ (Muzeum Ziemi Lubuskiej)
Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze jako „muzeum (złożonej) tożsamości”
15. Mgr Andrzej KIRMIEL (Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej)
Nowa wystawa muzealna „Niemcy i inni mieszkańcy Międzyrzecza”. Zamierzenia a odbiór społeczny
16. Dr Longin DZIEŻYC (Muzeum Ziemi Lubuskiej)
Sztuka sakralna i jej miejsce w procesie budowy tożsamości kulturowej Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej
17.00 DYSKUSJA I Zakończenie
Komitet naukowy konferencji:
prof. dr Paul Zalewski (Uniwersytet Europejski Viadrina, Collegium Polonicum),
prof. UZ, dr hab. Tomasz Nodzyński (Uniwersytet Zielonogórski),
dr Marceli Tureczek (Uniwersytet Zielonogórski),
mgr Zbigniew Czarnuch (Stowarzyszenie Educatio Pro Europa-Viadrina),
sekretarz konferencji: mgr Joanna Zięba (Uniwersytet Zielonogórski).
Autor: Damian Łobacz