■ WILLIAM PETTY (1623 – 1687)
W. Petty postrzegał przedsiębiorców jako organizatorów procesu produkcji, a przestrzenią ich działania określił przedsiębiorstwo (manufaktura). Zadaniem przedsiębiorcy było efektywne zagospodarowanie pracy ludzkiej w ramach podmiotu gospodarczego, czyli organizowanie procesu produkcji oraz jego systematyczne doskonalenie. W efekcie tych działań przedsiębiorcy bogaciło się całe społeczeństwo.
■ ADAM SMITH (1723 – 1790)
A. Smith również przypisywał przedsiębiorcom rolę organizatorów procesu produkcji, ale zwracał szczególną uwagę na bogacenie się jako główny motyw będący genezą ich aktywności. Przedsiębiorca więc kierował się w swoim działaniu zyskiem, czyli zwielokrotnieniem kapitału, czyli unikaniem strat. Tę jego racjonalność kształtowała niewidzialna ręka rynku, nagradzając zyskiem jego rozsądne decyzje gospodarcze.
Tak rozumiana przedsiębiorczość generowała bogactwo zarówno dla samego właściciela kapitału, jak i dla jego pracowników, a dalej dla całego narodu.
■ JEAN-BAPTISTE SAY (1767 – 1832)
W opinii J.B. Say’a przedsiębiorca był jednostką dysponującą wiedzą i umiejętnościami, które w procesie inwestowania pozwalały mu na efektywne przeniesienia kapitału z obszaru o niskich zyskach do obszaru przynoszącego wyższą wydajność i użyteczność, czyli generującą większy zysk. J.B. Say traktował właściciela kapitału jako właściciela przedsiębiorstwa i stałego uczestnika prowadzonej przez ten podmiot działalności gospodarczej. Tym samym przedsiębiorca otrzymywał nie tylko zysk, ale także wynagrodzenie za aktywne zaangażowanie w działalność przedsiębiorstwa.
■ JOHN STUART MILL (1806 – 1873)
W poglądach J.S. Milla dostrzega się drugoplanową rolę przedsiębiorcy dysponującego kapitałem, a na pierwszy plan wysuwa się przygotowana zawodowo jednostka zarządzająca kapitałem przedsiębiorcy, która wykorzystuje swój profesjonalizm w procesie organizowania produkcji. Jej wiedzę J.S. Mill określał mianem nabytej i pielęgnowanej inteligencji.
Wskazując konieczność powierzenia procesów produkcji fachowcom, J.S. Mill kierował się założeniem, że wiedza chroni przed popełnianiem błędów. Stąd wyprowadził wniosek, że w dużym przedsiębiorstwie, profesjonalnie zarządzanym przez jednostkę dysponującą właśnie ową nabytą i pielęgnowaną inteligencją, dochodzi do koncentracji i zwiększenia skali produkcji oraz zmniejszenia jej kosztów.
■ ALFRED MARSHALL (1842 – 1924)
Kładł nacisk na wiedzę i umiejętności przedsiębiorcy oraz etykę przedsiębiorczej działalności. Bazując na zasadach pochodzących ze średniowiecznych kodeksów rycerskich, opracował dla osób kierujących produkcją zestaw norm, które miały spełniać rolę swoistego kodeksu postępowania przedsiębiorców. Wśród tych norm wskazał między innymi: radość z czynienia rzeczy szlachetnych i trudnych, pogardę dla łatwych zwycięstw, radość z udzielania pomocy, szacunek do zdobyczy pochodzących z dobrze rozegranej bitwy. Przedsiębiorca kierujący się tymi normami miał stanowić powszechnie aprobowany wzorzec moralny. A. Marshall uważał, że tylko bogactwo zbudowane przez szlachetnych przedsiębiorców (działających uczciwie) stanowi przepustkę do sukcesu społecznego.
■ THORSTEIN BUNDE VEBLEN (1857 – 1929)
T.B. Veblen doceniał znaczenie profesjonalnego zarządzania i stąd ogromne znaczenie przypisywał grupie społecznej, którą określał mianem klasy przemysłowej. Stanowili ją inżynierowie i menedżerowie, będący filarem procesu produkcyjnego. W swych rozważaniach wyraźnie rozdzielał klasę przemysłową od właścicieli przedsiębiorstw. Stanowili oni dlań nie uczestniczącą w procesie produkcji klasę próżniaczą, która skoncentrowana jest jedynie na ostentacyjnym próżnowaniu i konsumpcji na pokaz.
Zaprezentowane powyżej poglądy najbardziej popularnych ekonomistów w obszarze znaczenia organizatorów produkcji w życiu gospodarczym, pozwalają zauważyć, że niewątpliwie u źródeł współczesnych przedsiębiorstw stał kapitał i zaradność ich założycieli, ale ich trwanie na rynku w silnie konkurencyjnych warunkach oraz ich ciągły i systematyczny rozwój może się dokonywać tylko w drodze profesjonalnego zarządzania.
Pełny tekst znajduje się na stronie www.aleBank.pl/NZB
Alicja Brand
Autor: Alicja Brand