Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Święto ma zwrócić naszą uwagę na różnorodność i znaczenie języków ojczystych na świecie. Jest również okazją do refleksji. Na przykład takiej, jak w debacie organizowanej przez Radę Języka Polskiego. Tematem tegorocznego spotkania był „Język a wykluczenie”.
O tym, czy i w jaki sposób w języku polskim kogoś wykluczamy, rozmawialiśmy z prof. Marianem Bugajskim – językoznawcą z Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Ja osobiście nie uważam, że w języku to się w jakiś sposób przejawia. Oczywiście, jest tak, że język może służyć do wykluczania. Środki językowe mogą służyć do tego, że dzielimy się chociażby ze względu na osoby. A więc mamy pierwszą, drugą i trzecią osobę – „ja”, „ty”, „on”; „my”, „wy”, „oni”. I teraz proszę sobie wyobrazić, że jesteśmy tutaj, rozmawiamy ze sobą, i to jesteśmy „my”. A tam są jacyś „oni”. Jeśli to w ten sposób traktujemy, to jest zabieg językowy. Mówię „oni”, „jacyś”. „Oni” nie są z nami, są gdzieś tam dalej. Może są przeciw nam, może są naszymi wrogami. To gramatyka nasuwa takie granice.prof. Marian Bugajski
Prof. Bugajski uważa, że jesteśmy świadomi tych podziałów dzięki mediom. Środki masowego przekazu zwracają na to uwagę. Przedstawiają np. dyskryminację ze względu na płeć czy orientację seksualną.
Przejawem wykluczenia są również stereotypy językowe.
Jeśli byśmy mieli odnosić się do stereotypów narodowych czy narodowościowych, proszę zwrócić uwagę, że my generalnie wykluczamy obce nacje. Traktujemy obce nacje niejako pogardliwie. A więc mówimy o „Angolach”, „żabojadach”, „makaroniarzach”, „Pepikach”, „Szwabach”, „Ruskich” czy jeszcze gorzej – „Ruskach”. Jesteśmy niejako z natury języka wrogo nastawieni, w każdym razie niechętnie nastawieni. Czy z tym trzeba walczyć? Nie, trzeba wychowywać, kształtować pozytywne stereotypy.prof. Marian Bugajski
Zdaniem prof. Mariana Bugajskiego, powinniśmy zwracać uwagę innym ludziom, że niektóre określenia w języku polskim mogą być obraźliwe. Także te słowa, które dla nas są neutralne, bez negatywnych cech, mogą być odebrane jako krzywdzące.
