Dzisiaj trudno sobie wyobrazić, że pl. Jana Matejki dwa wieki temu był praktycznie przedmieściami Grünbergu. Jednak to właśnie niedaleko niego zlokalizowano cmentarz “Zielonego Krzyża”, obok którego wybudowano szpital. Zapewne zastanawiacie się, który budynek nim był? Niestety nie przetrwał on do naszych czasów – to dawny budynek LOK-u przy dzisiejszym pl. Matejki 16 (wtenczas Rohrbuschweg 24).
Zgodnie z zarządzeniami wydanymi w latach 1808-1816 obowiązki leczenia chorych, utrzymania biednych i bezdomnych spadały na władze miejskie. W związku z tym w 1816 r. przy rozwidleniu dróg na Stary Kisielin i Chynów na działce położonej przy cmentarzu miasto postanowiło wybudować szpital komunalny.
Za 700 talarów zakupiono rozległy grunt z ogrodem i wybudowano na nim, jak na owe czasy, spory budynek. Wg kroniki Johna (w tłumaczeniu profesora Jarosława Kuczera) koszta budowy wyniosły 11 000 talarów. Był to budynek trzykondygnacyjny, zakończony dwuspadowym dachem, wybudowany z cegieł na planie prostokąta. Nie posiadał praktycznie żadnych symboli nawiązujących do jego przeznaczenia, ani zdobień architektonicznych prócz gzymsów międzykondygnacyjnych.
Jego dach był pokryty dachówką, z którego wystawały półokrągłe lukarny. Posiadał trzy wejścia, główne frontowe od strony dzisiejszego pl. marsz. J. Piłsudskiego, boczne od strony dzisiejszej pl. J. Matejki oraz tylne od strony dziedzińca. Budynek został tak zaprojektowany aby od strony cmentarza był korytarz, a chorzy leżeli w salach na piętrach zlokalizowanych od strony dziedzińca. Ponadto przed głównym wejściem nasadzono drzewa, aby jeszcze bardziej odgrodzić budynek od widoku nekropolii. Całość terenu ogrodzono, od frontu metalowym, kutym i ozdobnym płotem, a pozostałą cześć okalał ceglany mur.
Na początku XX wieku w mieście zaczęto budować nowy szpital Bethesda (dzisiejszy Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze). Kiedy oddano go do użytku szpital przy Rohrbuschweg zlikwidowano. W 1909 r. w budynku urządzono dom starców. Wówczas to zaprojektowano napis na budynku – Städtische Altersheim – który umieszczono nad bocznym wejściem.
Ciekawostką był jednak fakt, że w piwnicach nadal funkcjonowała poradnia chorych na gruźlicę prowadzona przez dr. Georga Koehlera. W trakcie I i II wojny światowej lokowano w nim także rannych żołnierzy (Soldatenheim). Budynek do 1945 r. spełniał rolę domu starców. Po zakończeniu wojny został przekazany Lidze Przyjaciół Żołnierza, późniejszej Lidze Obrony Kraju, która część pomieszczeń wynajmowała zielonogórskim firmom. W 2010 roku całość terenu została sprzedana, a budynek w kwietniu 2011 r. został wyburzony. Do dziś pozostał po nim niezagospodarowany pusty plac…
W materiale wykorzystano zdjęcia wykonane przez Alicję Skowrońską.
Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, filokartysta, znawca dziejów Zielonej Góry
