Osiedle Łużyckie dla wielu zielonogórzan jest ich swoistą „małą ojczyzną”. To właśnie tu się wychowali, chodzili do szkoły, poznawali pierwsze miłości, zjeżdżali na sankach. To stosunkowo młode osiedle jest nad wyraz ciekawe i może obecnie wielu zaskoczyć.
Lata 70. XX wieku, jak wielokrotnie podkreślałem, są bardzo interesujące, jeżeli chodzi o Zieloną Górę. To właśnie wtedy w mieście powstawały nowe osiedla i ulice, gdyż takie było potrzeby prężnie rozwijającego się młodego miasta wojewódzkiego, jakim była Zielona Góra.
Jeszcze po wojnie tereny, gdzie dzisiaj znajduje się Osiedle Łużyckie zajmowały ogrody, pola oraz nieliczne, nieregularne zabudowania jednorodzinne. Główną droga była ulica Krośnieńska, której przebieg (osiedlowy) kończył się przy dzisiejszym skrzyżowaniu ul. Wyszyńskiego, Wojska Polskiego i Zacisze. W większości teren był jednak niezagospodarowany. To było idealne miejsce na wybudowanie nowego osiedla, które byłoby położone blisko centrum, a zarazem w pobliżu uczelni oraz zakładów przemysłowych.
Aby nowe osiedle powstało należało wyburzyć część istniejących przedwojennych domów i zlikwidować część dawnej ulicy Krośnieńskiej. Obecnie jej dawny układ widoczny jest tylko w jej początkowej części i przerywa ją trasa rowerowa tzw. „Zielona Strzała”, która niegdyś była torowiskiem kolei zielonogórsko-szprotawskiej. To było jedyne osiedle w mieście, gdzie były szlabany dla pieszych.
Osiedle w gruncie rzeczy miało być samowystarczalne, a mieszkańcy nie musieli się zapuszczać w bardziej odległe części Zielonej Góry. Dlatego też postanowiono, że na terenie sporego osiedla zostaną wybudowane wszystkie udogodnienia, jakim miały być sklepy, piekarnia, przedszkole, szkoła z basenem (jedyna taka podstawówka w mieście), przychodnia, boiska sportowe, centrum handlowe z barem – popularnie zwane przez wszystkich w mieście „Mrowiskiem”. Co ciekawe istniejąca pośrodku osiedla szkoła w razie wybuchu konfliktu lub jakiegoś nieszczęścia mogła być bardzo szybko przystosowana do celów szpitalnych!
Na osiedle składało się kilkanaście budynków wielorodzinnych tzw. jamników wybudowanych na obrzeżach osiedla oraz kilka wieżowców, z których najpopularniejsze w mieście były tzw. flagowce, mające na swoich elewacjach flagi Polski, które wyglądały z daleka jakby powiewały na wietrze. Stąd ta charakterystyczna nazwa. Bloki osiedlowe wybudowano z prefabrykatów produkowanych przed „FADOM” w Nowogrodzie Bobrzańskim (prócz „flagowców). Przez osiedle poprowadzono nową ulicę – Rydza Śmigłego (dawniej Waszkiewicza), która pierwotnie była drogą… dwukierunkową!
Powszechnie uznawaną zasadą nazewniczą w przypadku pierwszych powojennych osiedli było nazywanie ich numerycznie i nowe osiedle nazwano najpierw Piastowskie IV. Dopiero kilka lat po wybudowaniu nazewnictwo osiedla zostało przemianowane na „Łużyckie”, które odnosiło się do pobliskiej ulicy Łużyckiej – wylotowej drogi na Żary, czyli Stolicy Polskich Dolnych Łużyc.
Przez kilkadziesiąt lat po osiedlu roznosi się zapach świeżo wypieczonego chleba. Jest to zasługa wybudowanej na osiedlu piekarni. Jest to zarazem jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów osiedla ze względu na fakt, iż na jej ścianach znajdują się dwie mozaiki. Miały one ubogacić kolorystycznie nowe osiedle i powstały w latach 1973-75, a ich autorką była Halina Maszkiewicz. Padające na nie światło słoneczne odbijało się i padając na ulice tworzyło barwne formy geometryczne.
Odcinek dedykuję wszystkim tym, dla których osiedle Łużyckie jest ich „małą ojczyzną” i najlepszym miejscem do zamieszkania na ziemi!
Źródła:
-opracowania i zbiory własne;
-fot. Cz. Luniewicza, B. Bugla;
-archiwalne numery „Gazety Zielonogórskiej”, „Gazety Lubuskiej”
-„Historia Zielonej Góry. Dzieje miasta w XIX i XX wieku”, Tom II, pod red. W. Strzyżewski, Zielona Góra 2012;
-R. Zaradny, „Władza i społeczność Zielonej Góry w latach 1945-1975”, Zielona Góra 2009;
-https://sztukawzielonejgorze. pl;
-zbiory Archiwum Państwowego w Zielonej Górze;
Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, filokartysta, znawca dziejów Zielonej Góry
