Po połączeniu miasta z gminą Zielona Góra stała się nadodrzańskim miastem. Jednak Odra od dawien dawna była powiązana z “Winnym Grodem” przynosząc niewyobrażalne korzyści miastu jak i jego mieszkańcom.
Włodarze Grünbergu już na początku XV wieku zainteresowali się nadodrzańskimi terenami, co spowodowało zakupem w 1408 roku Zawady. Zainteresowanie było tak ogromne, że mieszkanki miasta “sprzedawały swoją biżuterię, by uzbierać w kasie miejskiej odpowiednią sumę na kupno tych terenów.” Jak się okazało nie było to jednak łatwe zadanie, gdyż całość ziem nadodrzańskich zakupiono dopiero 21 lat później. Dzięki sfinalizowaniu transakcji Grünberg zyskał ogromne tereny nad Odrą, co przyczyniło się do sporych korzyści. Bardzo czysta wówczas Odra odwdzięczała się sporą ilością raków oraz ryb, zaspokajając pokarmowo żołądki grünberczyków oraz okolicznych mieszkańców wsi.
Lata mijały, a Odra przyciągała coraz bardziej nad swoje brzegi. Zauważono ogromne walory wypoczynkowe rzeki oraz okalających ją terenów. Dziki, czysty las pozwalał odpocząć dodatkowo obcując z piękną przyrodą. To była jednak trudna miłość, gdyż Odra pokazywała swoje zabójcze możliwości. W latach 1495-1496 całą dolinę Odry nawiedziły powodzie. W wyniku nich cała Zawada została zalana. Takie sytuacje były częste pokazując, że Odra, to piękna, ale niebezpieczna rzeka. Kolejny raz dała o sobie znać w 1501 roku kiedy ogromna powódź trwająca kilka miesięcy potopiła wiele zwierząt domowych powodując niespotykaną dotychczas falę głodu.
W XVII wieku postanowiono zmienić koryto Odry, aby ograniczyć powodzie. Wtenczas koryto wyglądało jak wstążka powodując wylewanie się wody. Zadecydowano je wyprostować. “8 marca 1774 roku nastąpiło przebicie koryta i Odra popłynęła nowym nurtem.” Jeżeli myślicie, że to ujarzmiło rzekę, to grubo się mylicie. Odra w dalszym ciągu wylewała i zalewała obecne dzielnice miasta – Krępę i Zawadę, do których dostać się można było tylko z brzegów Cigacic. Jednak dzięki “wyprostowaniu” koryta tereny nadodrzańskie stały się jeszcze bardziej urokliwe niż dotychczas, gdyż zyskały starorzecza i mokradła.
Taki stan rzeczy spowodował, że pomimo swojej natury Odra przyciągała grünberczyków, którzy gremialnie wybierali się na spacery nad rzekę. W pewnym momencie stało się to tak powszechne, że miasto postanowiło zainwestować w te tereny ogromne fundusze, co skutkowało powstaniem infrastruktury umilającej pobyt nad Odrą. Wytyczono ścieżki spacerowe pośród licznych starorzeczy oraz samymi brzegami, a pośród licznych pomników przyrody wyznaczono miejsca kąpielowe. Ponadto mieszkańcy mogli pływać po Odrze stateczkami wycieczkowymi oraz łódkami, dla których przygotowano specjalne przystanie. Jednym z najpopularniejszych stateczków była łódź urokliwie nazwana “Anną”. Była to niewielka zadaszona łódź motorowa z nagłośnieniem, która mogła przetransportować rzeką kilkanaście osób. Kapitan nie miał lekkiego życia, gdyż zainteresowanie pływaniem jak i samą Odrą było przeogromne. Nie umknęło to wydawcom pocztówek, którzy wielokrotnie ukazywali “Annę” w swoich wydawnictwach.
Ponadto nad Odrą powstała ogromna restauracja, gdzie głodni lub znużeni turyści mogli skosztować odrzańskich ryb w cienistym i pachnącym drzewostanem zakątku Odry. Oderwald, gdyż tak nazywano ten rejon stał się modnym i najczęściej odwiedzanym miejscem przez mieszkańców Grünbergu.
Odra i Grünberg stały się nierozerwalne. W 1929 roku w mieście obchodzono 500 lecie posiadania lasów nadodrzańskich. Podczas tej uroczystości poświęcono kamień pamiątkowy nad Odrą. Jak można było świętować takie wydarzenie? Hucznie! Ogromnym zainteresowaniem mieszkańców cieszył się korowód z miasta nad Odrę. Na jego czele jechał jeździec z herbem miasta, “za nim kroczyli czterej Herodowie, kapele miejskie, przedstawiciele wszystkich zielonogórskich stowarzyszeń ze sztandarami”. Jeżeli to nie robi na Was wrażenia, to wyobraźcie sobie, że na cześć Odry i Oderwaldu aż 43 grupy prezentowały historię tego miejsca!
O Odrze powstawały pieśni, wiersze, a nawet odrębne publikacje książkowe. Erwin Stein tak pisał o rzece – “Hałas i szmer z koron dębowych, potem szept trzcin, plątanina bujnych roślin u stóp, tysiące głosów lasu przed nami. Ogrom nieskażonej, żywej natury, gdzie fale kołyszą się miękko na powierzchni, a tysiące żółtych kwiatowych gwiazd spogląda w błękitne niebo. Niczym tajemnicza baśń tańczącego nad kwiatami elfa w cudownym otoczeniu. Uroki ramion Starej Odry.” (tłum. własne).
Zielona Góra leży nad Odrą. Teren ten jest najbardziej urozmaiconym przyrodniczo kompleksem miejskim, gdzie można spotkać rzadkie gatunki zwierząt m. in. orła bielika i bociana czarnego. Warto wybrać się tam na wycieczkę.
Źródła:
-opracowania i zbiory własne;
-500 Jahre Grünberger Oderwald – Festschrift zum Oderwald-Heimatfest am. 22. und 23. Juni 1929. Feiser des 500-Jährigen Besitz der grünberger Oderwaldes, Grünberg 1929;
-I. Korniluk, „Zielonogórski Oderwald”, [w:] “Studia Zielonogórskie”, T. XII, Zielona Góra, 2006;
-H Schmidt, “Geschichte der Stadt Grünberg, Schles.” Grünberg, 1922;
-O. Wolf, Geschichte der Stadt Grünberg in Niederschlesien von ihrer Entstehung bis zur Einführung der Reformation, Grünberg 1848.
Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, filokartysta, znawca dziejów Zielonej Góry
