Zastanawialiście się jak kiedyś wyglądało Święto Zmarłych i Zaduszki? W tym okresie tłumnie wybieramy się, całymi rodzinami, w miejsca spoczynku naszych bliskich. Dawniej było podobnie, tylko cmentarz był, gdzie indziej.

Największy zielonogórski cmentarz „Zielonego Krzyża” znajdował się przy dzisiejszej ul. Wazów. Ta przedwojenna nekropolia spełniała swoje role także wówczas, gdy miasto stało się polską Zieloną Górą. W dalszym ciągu chowano tam ludzi, powodując rozrastanie się nekropolii. Zielonogórzanie tłumnie przychodzili na cmentarz nie mając obiekcji, że Polacy chowani są na niemieckim cmentarzu, a ich sąsiadami są Niemcy. W dalszym ciągu przychodzili z kwiatami i zniczami, dbając także o byłe grobowce dawnych mieszkańców miasta. Wówczas stosika z kwiatami i zniczami rozstawiane były wokół całego cmentarza i osoby przyjeżdżające do miasta lub chcące dokonać zakupów na ostatnia chwilę mogły to zrobić, tak jak obecnie, przy cmentarzu.

Kres temu wprowadziła w 1959 r. wydana ustawa „O cmentarzach i chowaniu zmarłych”. Do dzisiaj w sumie nie wiadomo, jak przepisy ustawy respektowano, ale rozpoczęła się masowa likwidacja „poniemieckich” cmentarzy. Cmentarz w centrum miasta? Nastąpiła ogólnokrajowa akcja zamykania cmentarzy, pod hasłem „porządkowanie cmentarnictwa komunalnego, nieczynnego i opuszczonego”. Ówczesnej władzy się to nie podobało. W ten sposób zlikwidowano cmentarz tworząc dzisiejszy Park Tysiąclecia, nie przejmując się zbytnio dokładnymi ekshumacjami.

Ziemia obecnego Parku Tysiąclecia w dalszym ciągu skrywa prochy dawnych mieszkańców naszego miasta. Wielokrotnie to powtarzałem, jednak powtórzę jeszcze raz. Dla mnie nie jest ważne czy byli to Niemcy, Polacy, Żydzi, zieloni, czerwoni. Czy byli heteroseksualni czy homoseksualni. Czy wierzyli w boga czy w potwora spaghetti. Byli to ZIELONOGÓRZANIE, którzy tu mieszkali, pracowali, mieli swoje rodziny, żyli. Należy im się szacunek. Niech spoczywają w pokoju! Pamiętajmy o nich.

Źródła:
-opracowania własne;
-odcinki „Nieznanej Zielonej Góry” dot. cmentarzy;
-A.Stachowiak, „Niemieckie cmentarze na Ziemiach Zachodnich jako miejsca niepamięci”, w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne 2015, tom 43, z. 2;
-G. Walkowiak, „Oni tam leżą”, [w:] Lubuskie Judaica, Zielona Góra 1999;
-W. Mystkowski, „Gdzie depczesz?”, Zielona Góra 1999;
-Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Dz.U. 1959 nr 11 poz. 62;
-zbiory Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, fot. B. Bugla.

Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, regionalista, znawca dziejów Zielonej Góry