“Fantastyczność i codowność” – jest już nowy tom!

Ideę nowego tomu i zarys refleksji w nim zawartych przybliża dr Tomasz Ratajczak:

Jak zauważył Piotr Kowalski, nasza bezradność wobec teraźniejszości – „wielobarwnej”, „wielokształtnej” oraz pozbawionej „jasnych zasad porządkujących”, „wzmaga potrzebę poszukiwania korzeni, odwoływania się do mitów, które rozstrzygałyby o sensie wszystkich fragmentów świata i o znaczeniu każdej chwili ludzkiego żywota”[1]. W ten sposób rodzi się nieustanne zapotrzebowanie na kulturę, która dostarczałaby „niezbędnych instrumentów pozwalających świat porządkować, wydzielać i nazywać”[2]. Dla jednych będzie nią kultura magiczna, dla innych – odwoływanie się do duchowości Wschodu i/lub Zachodu, a dla jeszcze innych – najbardziej nas interesujące – teksty literackie i obecne w nich takie zjawiska, jak nowa mitologia, realizm magiczny, literatura religijna, speculative fiction, czy szeroko pojmowana fantasy.

Według dość powszechnie przyjętych poglądów w dziejach literatury przeszłość należy do najdawniejszych tematów bądź motywów, natomiast współcześnie – do najpopularniejszych, a w przypadku fantasy możemy wręcz mówić o jej uzależnieniu od historii, bowiem przywoływanie tego, co było kiedyś, ma ułatwić jej czytelnikom odnalezienie rozwiązań dla tego, co dzieje się dziś. 

Poszukując zrozumienia otaczającego nas świata oraz własnej tożsamości, często zaczynamy powielać w sposób mniej lub bardziej świadomy obecne w kulturze mityczne wzorce. Stąd rodzi się pytanie o pewność Wzorca wyłaniającego się z tekstów tradycji, historii oraz rozproszonych mitologemów. Proponując przyjrzenie się tej problematyce, rozesłaliśmy potencjalnym autorom zaproszenie do wzięcia udziału w dyskusji, a wychodząc od Eliadowskiej koncepcji „ucieczki od historii do Historii”, w zaproszeniu tym zakreśliliśmy kilka interesujących nas zagadnień, dotyczących m.in.: 1) poszukiwania własnej historii, 2) Historii jako przestrzeni poszukiwania tożsamości, 3) archaicznego wymiaru Historii, 4) czasu świętego w teologii, 5) przeszłości jako przestrzeni pytań dla filozofii, 6) mitologemów w literaturze jako nośników Historii, 7) atrakcyjności przesłania mitu dla współczesnego człowieka, wreszcie – 8) sposobów modelowania historii w fantasy i science fiction. Na odzew nie trzeba było długo czekać, a sam temat spotkał się z dużym zainteresowaniem w wielu ośrodkach akademickich w kraju, jak i poza jego granicami. I tak swój udział w przedsięwzięciu zgłosili filozofowie, literaturoznawcy i teologowie m.in. z Francji (paryskiej Sorbony), Kamerunu (Uniwersytetu Yaounde I), Kanady (Uniwersytetu w Vancouver), Rosji (Państwowego Uniwersytetu w Tomsku oraz Zachodniosyberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Sprawiedliwości w Tomsku), Wielkiej Brytanii (Uniwersyetu Middlesex w Londynie), Ukrainy (Uniwersytetu Narodowego w Doniecku), USA (Uniwersytetu Stanowego w Idaho, Uniwersytetu w Nowym Jorku oraz Uniwersytetu Minnesota) i kilkunastu ośrodków polskich (m.in. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego). Część wystąpień, po uprzednim przedyskutowaniu w czasie obrad V międzynarodowej konferencji naukowej z cyklu „Fantastyczność i cudowność”[3] i uzyskaniu recenzenckiej aprobaty, została zamieszczona w monografii In the Mirror of the Past: Of Fantasy and History[4], kolejne, także wysłuchane, przedyskutowane i poddane wnikliwej ocenie zewnętrznej, zamieściliśmy w niniejszym tomie.

Tomasz Ratajczak

Autor: KR