A
Autobiografizm – pojawia się w głównie w utworach, które opowiadają o matce Bono, Iris Hewson, która zmarła, gdy wokalista U2 miał 14 lat. We wczesnych „I Will Follow” i „Tomorrow” oraz zmagającym się z osobistymi demonami „Mofo”. Historia, niczym z „Amatora” Kieślowskiego wiąże się piosenką „Lemon”. Ten utwór o roli amatorskich nagrań w przechowywaniu i odtwarzaniu obrazów pamięci, powstał po tym, jak Bono zobaczył po latach nieznane nagranie przedstawiające jego matkę jako druhnę na weselu. Miała na sobie cytrynową sukienkę.
Więcej o swoim życiu i twórczości lider słynnej grupy rockowej mówi Michce Assayasowi w wywiadzie-rzece „Bono o Bono”, wydanym w 2007 r. przez Znak.
B
Balthus – Bono poznał tego legendarnego francuskiego malarza polskiego pochodzenia w jego Grand Chalet w szwajcarskim Rossiniere przez zaprzyjaźnionego irlandzkiego artystę Louisa le Brocquy. Spotkanie z osiemdziesięcioletnim mistrzem wspomina w książce „Bono o Bono”: „Zapytałem go, czy się modli. Rozejrzał się po wszystkich niedokończonych płótnach w pracowni: »To są moje modlitwy«. I rozpłakał się. Brak mi słów, żeby opisać, jak ta chwila zmieniła mnie jako artystę”.
Podczas pogrzebu artysty w 2001 r., japońska żona Balthusa, Setsuko, niespodziewanie oświadczyła, że przechodzi z buddyzmu na katolicyzm, i poprosiła Bono o zostanie ojcem chrzestnym. Propozycja została przyjęta.
C
Cash Johnny – ikona amerykańskiej muzyki, najwybitniejszy twórca country i chrześcijański bard. Swoim charakterystycznym głębokim barytonem wyśpiewał utwór „The Wanderer” kończący –> „Zooropę”. W 2000 r. nagrał też niezwykłą wersję –> „One”.
W rozmowie z Michką –> Assayasem Bono stwierdza, że film Cashu śpiewającym „Hurt” to „jedna z najwspanialszych rzeczy, jaką kiedykolwiek miała do zaproponowania kultura masowa. To koniec rock’n’rolla jako muzyki młodzieńczej. I oto pojawia się człowiek z godnością dopuszczający nas do własnej śmierci i jej »imperium brudu«”.
D
Dylan Bob – zespół zetknął się z tym amerykańskim bardem i ojcem elektrycznego rocka w czasach jego nawrócenia na chrześcijaństwo. „Był on tym człowiekiem, który wysłał nas w ową podróż w przeszłość, która zakończyła się albumem »Rattle & Hum«” – mówił o nim potem wokalista U2. Razem napisali utwór „Love Rescue Me”.
Bono: „Pod całą tą tak zwaną ekscentrycznością, która według mnie jest tylko maską, kryje się bardzo autentyczna osoba. Jest dobrym ojcem – widziałem go z dziećmi – ma moralny kompas, z którym – oczywiście – może zabłądzić na morzu, jak każdy. Ale uważam, że ma wewnętrzną siłę”.
E
„Elvis Presley and America” – mniej znany utwór z płyty „The -> Unforgettable Fire”, zapowiedź podróży zespołu w drugiej poł. lat 80. do muzycznego serca Ameryki oraz jeden z efektów pracy U2 ze słynnym producentem Braniem Eno, który zachęcił Bono do improwizacji tekstu. Utwór był reakcją na niepochlebną biografię Elvisa autorstwa Alberta Goldmana. Bono atakował też tego biografa legend rock’n’rolla za książkę o -> Lennonie. Elvis był jedną z młodzieńczych fascynacji muzycznych wokalisty U2. Podczas trasy -> Zoo TV zespół grał jego „Can’t Help Falling In Love”.
F
Fotografia – pierwszym oficjalnym fotografem U2 był Irlandczyk Ian Finlay, który jest autorem zdjęć chłopca, z okładek płyt „Boy” i „War”. Późniejsze okładki i sesje zdjęciowe zespołu to dzieło holenderskiego mistrza fotografii czarno-białej Antona Corbijna. Sesja na potrzeby ostatniego albumu „No Line on the Horizon”, podobnie jak część muzyki, została zarejestrowana w marokańskim Fezie. Fascynacja U2 tym miastem objawiła się w -> teledysku do „Mysterious Ways”. Corbijn sam jest też autorem -> teledysków, m.in. do -> „One”, a także znakomitego filmu biograficznego o liderze Joy Division, Ianie Curtisie, „Control”. Bono objawił się także jako fotograf, na zorganizowanej przez przyjaciela, Gavina Fridaya, wystawie „A String of Pearls” ze zdjęciami z obozu uchodźców w Etiopii z 1985 r.
G
Ginsberg Allen – od lat inspirował „poetów rocka”, którzy uważali jego poemat „Skowyt” za utwór rockowy bez muzyki. Pojawiał się w klipie Boba -> Dylana „Subterranean Homesick Blues” oraz użyczył głosu na płycie „Combat Rock” zespołu The Clash. W dokumencie „A Year In Pop” niedługo przed śmiercią Ginsberg czyta inspirowany poezją beatników tekst „Miami”. Natomiast w surrealistycznej scenie -> teledysku do „The Last Night on Earth” z tej samej płyty -> „Pop” pojawia się (także tuż przed śmiercią!) jego przyjaciel, pisarz William Burroughs.
Autor „Nagiego lunchu” czytał z telebimu wiersz „Modlitwa dziękczynna” podczas koncertów na trasie -> Zoo TV. Z kolei w trakcie koncertów Joshua Tree w 1987 r. Bono przywoływał fragmenty „W drodze” Kerouaca.
H
„Heartland” – piosenka z płyty „Rattle & Hum” mówi o Ameryce, jako o „krainie bliskiej sercu” z jej Mississippi, drogą 66, Dolinią Śmierci i polami bawełny. Efektem tej podróży był muzyczny ukłon dla korzeni amerykańskiej muzyki: jazzu, bluesa i rock’n’rolla. Zespół występował wtedy z BB Kingiem, śpiewał o „Aniele Harlemu” – Billie Holiday, nagrywał „Hawkmoon 269” z Bobem › Dylanem, grającym na organach Hammonda, przerabiał jego „All Along the Watchtower” spopularyzowaną przez Jimiego Hendrixa, w końcu odgrywał na koncertach fragment hymnu USA w jego interpretacji z festiwalu w Woodstock. Mierzył się też z czarnym mitem Ameryki zapowiadając „Helter Skelter”: „To jest piosenka skradziona The Beatles przez Charlesa Masona. My wykradamy ją z powrotem!”
I
Irlandia – literackie i muzyczne inspiracje krajem ojczystym muzyków U2 widać w ich twórczości od zarania. Nie tylko w obrazach z konfliktu północno-irlandzkiego („Sunday Bloody Sunday”, „Please”). W utworze „The Ocean” z pierwszej płyty zespołu Bono czyta Oscara Wilde’a przy muzycznym akompaniamencie: „A picture in grey, Dorian Gray/ Just me by the sea…” Napisana przez The Edge’a piosenka „Van Diemen’s Land” opowiada o XIX-wiecznym irlandzkim poecie Johnie Boyle’u O’Reillym, zesłanym za konspirację na Tasmanię. Ciekawym połączeniem irlandzko-indiańsko-industrialnym jest muzyka Bono i Gavina Fridaya do nagrodzonego Złotym Niedźwiedziem w Berlinie filmu Jima Sheridana „W imię ojca” („In the Name of the Father”). Bono w 1985 r. gościnnie nagrał też utwór „In a Lifetime” z irlandzką grupą folkową Clannad.
J
J 33:3 – odwołanie do angielskiego siglum z Księgi Jeremiasza, które pojawia się na -> fotografii zdobiącej okładkę płyty „All That You Can’t Leave Behind”: „Wołaj do Mnie, a odpowiem ci, oznajmię ci rzeczy wielkie i niezgłębione, jakich nie znasz”. Biblia odgrywa ważną rolę w tekstach zespołu, którego trzech członków należało w młodości do Grupy Charyzmatycznych Chrześcijan „Shalom”. Tekst utworu „40”, zamykającego album „War”, jest niemal dosłownym przekładem Psalmu 40 na język rockowej pieśni. W napisanej przez gitarzystę The Edge’a piosence „Sunday Bloody Sunday” pojawia się zestawienie Krwawej Niedzieli w Derry w 1972 r. z Niedzielą Wielkanocną: „Prawdziwa bitwa znów się zaczęła/ O zwycięstwo, które odniósł Jezus/ W Niedzielę, krwawą Niedzielę”. W tekście „Bullet the Blue Sky” znajduje się nawiązanie do walki Jakuba z aniołem. A historia o grzesznej miłości Judasza do Jezusa została zapożyczona z poematu epickiego -> Irlandczyka Brendana Kennelly’ego „The Book of Judas” („Księga Judasza”).
K
„Koncert” – powieść Bośniaka Muharema Bazdulja wydana w Polsce w 2007 r. przez Wydawnicwo Czarne, której akcja dzieje się 23 września 1997 r., podczas koncertu U2 w Sarajewie. Bohaterowie jeszcze dwa lata wcześniej podzieleni bratobójczą wojną spotykają się na stadionie Koševo w Sarajewie, by wraz z Bono odśpiewać słowa pieśni jedności: -> „One life/ With each other/ Sisters/ Brothers” („Jedno życie/ Razem/ Siostry/ Bracia”) i tańczyć w rytm „Miss Sarajevo”, piosenki, dla której inspiracją były nagrania dokumentalisty Billa Cartera pokazujące próby stworzenia pozorów normalnego życia w oblężonym mieście (m.in. konkurs piękności). Wcześniej U2 nawiązywało przez filmowca łączność satelitarną z ostrzeliwanym Sarajewem podczas koncertów trasy -> Zoo TV.
L
Lennon John – 8 grudnia 1980 r., gdy został zamordowany w Nowym Jorku, U2 grało pierwsze koncerty w Ameryce. Dwa dni wcześniej debiutowali na kontynencie występem w hotelu Ritz. Potem zadedykowali mu piosenkę „God Part II”, która była rodzajem odpowiedzi na utwór „God” z solowej płyty byłego Beatlesa (na jego „nie wierzę w Jezusa” Bono odpowiada „nie wierzę w diabła”, ale potem dodaje, że nie wierzy też Goldmanowi – autorowi kontrowersyjnej biografii Lennona). Ex-Beatles napisał w 1972 r. piosenkę poświęconą wydarzeniom z Derry, którą również zatytułował „Sunday Bloody Sunday”. U2 nagrało natomiast covery beatlesowskich „Happieness Is A Warm Gun” i -> „Heter Skelter”.
M
Mucha, Mirrorball Man, MacPhisto – wyimaginowane postaci, w które wcielał się Bono podczas -> Zoo TV. Mucha częściowo wzorowany był na Lou Reedzie, wieszczu nowojorskiej awangardy muzycznej. Był „bywalcem barów, ekspertem polityki miłości i filozofem od siedmiu boleści, któremu czasem udaje się trafić w sedno, ale częściej trafia boleśnie samego siebie”. Mirrorball Man w lustrzanym garniturze i kowbojskim kapeluszu miał personifikować mentalność Las Vegas. McPhisto z kolei, ubrany w buty na koturnie, w złotym garniturze, jak późny -> Elvis, był skrzyżowaniem Mefistofelesa z McDonald’sem.
N
Nagrody – trudno wyliczyć wszystkie wyróżnienia, którymi uhonorowane zostało U2 za swoją muzykę. Zespół dostał 22 Nagrody Grammy, co jest rekordem w historii najcenniejszych muzycznych laurów świata. Ich płyta „The Joshua Tree” zwyciężyła w 1988 r. z „Bad” Michaela Jacksona. Oprócz tego Bono od kilku lat jest wymieniany w gronie kandydatów do Pokojowej Nagrody Nobla. Krytyk „Rzeczypospolitej”, Jacek Cieślak, wysnuł też odważną tezę, że: „najnowszą płytą zaczął walkę o literacką Nagrodę Nobla”. Teza jeszcze zbyt na wyrost, chociaż na „No Line on the Horizon” Bono rzeczywiście wspina się na szczyty rockowej poezji. Zwłaszcza w ostatnim utworze „Cedars od Lebanon”, w którym nie tylko wraca do Księgi Izajasza, ale także opisuje Bliski Wschód widziany oczyma korespondenta wojennego, który snuje refleksje o własnej pracy: „Najgorsi z nas tworzą rozwlekłe wyznania/ Najlepsi z nas są geniuszami zwięzłości”.
O
„One” – najsłynniejszy utwór U2, uważany przez jednego z bohaterów -> „Koncertu” za „najlepiej zinstrumentalizowaną poezję wszech czasów”. Na okładce singla wykorzystano -> fotografię amerykańskiego artysty Davida Wojnarowicza (zmarłego na AIDS kilka miesięcy po realizacji singla), przedstawiającą bizony pędzące ku śmierci na krawędź klifu.
P
„Pop” – w latach 90. U2 odważnie flirtowało z popkulturą, czego kulminacją był album z 1997 r. W -> teledysku do„Discotheque” członkowie zespołu przebierali się za będący kwintesencją dyskotekowego kiczu zespół Village People, żuli gumę balonową, a Edge nosił wąsy á la Fu Manchu. W „The Playboy Mansion” Bono śpiewał: „Jeśli coca-cola jest tajemnicą/ A Michael Jackson… historią”, nawiązując do wydanej wcześniej płyty „króla popu” „HIStory”, z którym po cichu rywalizowali. W tamtym okresie U2 nagrało też przebój do filmu o Batmanie „Hold Me, Thrill Me, Kiss Me, Kill Me”, w animowanym -> teledysku do którego obok Batmana i Jokera pojawiali się -> Mucha i MacPhisto. Larry Mullen jr. i Adam Clayton nagrali perkusyjno-basowy temat do „Mission Impossible”, a z kolei Bono i The Edge napisali dla Tiny Tuner utwór tytułowy do nowego filmu o Jamesie Bondzie, „GoldenEye”.
Q
Québec libre! – najbardziej znana rzeźba pochodzącego z francuskojęzycznej prowincji Kanady artysty Armanda Vaillancourta stojąca w San Francisco. Podczas darmowego koncertu Bono wspiął się na rzeźbę i napisał na niej sprayem: „Rock & Roll stops the traffic” („Rock’n’roll zatrzymuje ruch”), za co oskarżono go o wykroczenie i wezwano do sądu. Artysta sam bronił czynu piosenkarza, jako zgodnego z duchem wykonywanej przez niego sztuki i ideą, której służy graffiti. Kilka dni później podczas koncertu Bono przeprosił na scenie artystę, a ten namalował na kurtynie napis: „Stop the madness” („Zatrzymajcie szaleństwo!”).
R
Rushdie Salman – słynny pisarz i bliski przyjaciel zespołu. Zaproszony przez -> MacPhisto na scenę podczas koncertu -> Zoo TV na Wembley w 1993 r., wystąpił publicznie po raz pierwszy od momentu, w którym Chomeini rzucił na niego fatwę za publikację „Szatańskich wersetów”. Rok przed Wembley był na koncercie U2 incognito. Nie potwierdzono natomiast rewelacji prasowych, jakoby mieszkał potajemnie w domu Bono. Napisał słowa piosenki „The Ground Beneath Her Feet” do filmu Wima -> Wendersa „Million Dolar Hotel”, które zamieścił także w swojej powieści „Ziemia pod jej stopami” – jest jedynym autorem tekstu U2 spoza zespołu.
S
Sinatra Frank – w1993 r. zaprosił Bono do wzięcia udziału w nagraniu nowej wersji utworu „I’ve Got You Under My Skin” na swój ostatni album „Duets”. Rok później lider U2 wygłosił laudację dla Sinatry, który podczas rozdania -> nagród Grammy otrzymał statuetkę Living Legend. Potem napisał dla niego piosenkę „Two Shots of Nappy, One Shot of Sad”, której Sinatra jednak nigdy nie nagrał. Choć zdążył ją usłyszeć w wykonaniu U2 z okazji swoich 80. urodzin (zmarł w 1998 r.).
Bono: „Zawsze szukałem błogosławieństwa starszych ludzi, począwszy od Franka Sinatry, przez Willie Nelsona, Boba -> Dylana, Johnny’ego Casha, a skończywszy na moim przyjacielu malarzu Louisie le Brocquy. W Piśmie Świętym błogosławieństwo starszego człowieka niesie wielką siłę. (…)-> Jakub ukradł błogosławieństwo (…) zawsze mnie to zdumiewało. Na przykład: dlaczego Bóg uznał tego oszusta, który ukradł błogosławieństwo swojemu bratu? Przyszła mi do głowy tylko jedna odpowiedź: on bardziej pragnął tego błogosławieństwa”.
T
Teledysk – forma krótkiego filmu promującego utwór muzyczny zaczęła się rozwijać wraz z powstaniem największej telewizji muzycznej MTV w 1981 r., czyli u początku światowej kariery U2. Większość wczesnych wideoklipów U2 nakręcił -> Irlandczyk Meiert Avis. Ostatnie przypominały raczej krótkie filmy muzyczne: fabularyzowana opowieść o miłości karła do akrobatki zakochanej z kolei w cyrkowym siłaczu do „All I Want Is You” i dokument ze spontanicznego wykonania „Where the Streets Have No Name” na dachu sklepu monopolowego w Los Angeles obok Million Dolar Hotel. U2 nawiązali tym minikoncertem do występu The Beatles na budynku Apple w Londynie, a Avis za teledysk dostał -> nagrodę Grammy. Oprócz -> Wendersa i Corbijna zespół współpracował także ze znanym francuskim twórcą teledysków Stéphane Sednaoui.
U
„The Unforgettable Fire” – dosłownie „Niezapomniany pożar”. Tytuł wystawy rysunków autorstwa ocalałych z wybuchu bomb atomowych w Hiroszimie i Nagasaki. W 1983 r. muzycy U2 zwiedzili wystawę wypożyczoną do Chicago Peace Muzeum. Stała się inspiracją do napisania utworu pod tym samym tytułem i nazwania nim czwartej płyty studyjnej. -> Fotografia na jej okładce przedstawia -> irlandzki Zamek Moydrum, choć album został nagrany w Zamku Slane.
W tym samym muzeum w Chicago zobaczyli także wystawę poświęconą postaci Martina Luthera Kinga, o którym napisali słynny utwór „Pride (In the Name of Love)”.
V
Vorsprung durch Technik (Przewaga dzięki technice) – główny slogan reklamowy Audi. Jedyny niemieckojęzyczny tekst pojawiający się na płytach U2. Rozpoczyna utwór tytułowy z płyty -> „Zooropa” ułożony głównie ze sloganów reklamowych takich marek, jak United Airlines, Zanussi, Colgate. Nazwa płyty i kryjącego się za nią konceptu z gatunku political fiction nawiązuje do Dworca Zoo w Berlinie, nieopodal którego zespół nagrywał m.in. -> „One” na płytę „Achtung Baby”, już na gruzach upadłego Muru Berlińskiego, w nowej jednoczącej się Europie.
W
Wenders Wim – słynny niemiecki reżyser filmowy i przyjaciel zespołu. Nakręcił -> teledysk do piosenki „Night & Day” nagranej na płytę promującą Światowy Dzień Walki z AIDS. Wyreżyserował także klipy do utworów „Stay (Faraway, So Close!)” (z muzykami jako aniołami na berlińskiej Statui Zwycięstwa) i „The Ground Beneath Her Feet”, które wykorzystano w jego filmach „Tak daleko, tak blisko” i „Million Dollar Hotel”. Ten ostatni został nakręcony na podstawie historii napisanej przez Bono.
Innym wybitnym twórcą, do którego filmu U2 napisało piosenkę, jest Martin Scorsese. „The Hands That Built America” z filmu „Gangi Nowego Jorku” została -> nagrodzona Złotym Globem za najlepszą piosenkę filmową i nominowana do Oscara.
X
(w znaku COEXIST) – litera „X” w tym słowie zastąpiona jest Gwiazdą Dawida, „c” to muzułmański półksiężyc, „t” – chrześcijański krzyż. Tak wyglądał symbol trasy koncertowej Vertigo w 2005 r. Znak graficzny zaprojektowany został przez polskiego grafika Piotra Młodożeńca i wyróżniony w konkursie Coexistence (Współistnienie) zorganizowanym przez Museum on the Seam w Jerozolimie. U2 nie poprosiło artysty o wykorzystanie znaku. Lider grupy twierdził, że zobaczył go w formie graffiti w metrze w Chicago.
Y
Yeats William Butler – największy XX-wieczny poeta -> irlandzki i ulubiony poeta Bono, który często cytował na koncertach jego wiersz „Wrzesień 1913”. Słowa „I’m looking for the face I had/ Before the world was made” („Wciąż szukam twarzy, którą miałem/ Nim świat został stworzony”) z -> autobiograficznego „Mofo”, są dosłownym cytatem z wiersza z cyklu „Kobieta młoda i stara” i zostały użyte także przez Borgesa jako motto opowiadania “Biografia Tadea Isidora Cruz (1829-1874)” w tomie „Alef”.
W 1989 r. Bono został zaproszony do dublińskiego Abbey Theatre do udziału w wieczorze poświęconym poecie i napisał na tę okazję muzykę do dwóch wierszy Yeatsa. Janowi Pawłowi II podarował z kolei tomik innego irlandzkiego -> noblisty – Seamusa Heaneya.
Celanowska definicja poezji jako „powrotu do domu” zainspirowała Bono do napisania piosenki „A Sort of Homecoming”, otwierającej album „The -> Unforgettable Fire”.
Z
Zoo TV – gigantyczna trasa koncertowa promująca płyty „Achtung Baby” i „Zooropa” (tak też nazywała się jej kontynuacja), z którą U2 przebyło świat w latach 1992-93. Łączyła muzyczno-wizualne widowisko z elementami teatru, performance’u i video-artu.. Bono w jednym ze swoich scenicznych wcieleń dzwonił ze sceny do przywódców świata, artystów (-> Rushdie, Pavarotti), a nawet… zamawiał pizzę dla widzów.
To także czas najlepszych koncertów grupy, chociaż marzenie o tym najważniejszym -> koncercie w Sarajewie, musieli odłożyć do następnej trasy Pop-Mart.
A co wymyślą znów na Stadionie Śląskim?
Autor: Onet.pl