Krok po kroku, godzina po godzinie…
Mimo, że wydaje się nam to niemożliwe nasz mózg podczas snu jest hiperaktywny. Jednak zanim do tego dojdzie musi przejść pewne fazy.
- około godz. 23.00
Zasypiamy a nasz mózg przełącza się na tryb offline.
- około godz. 1.00
Następuje faza snu NREM, w której nie widzimy obrazów, ale pojawiają się pojedyncze odczucia (np. spadania) i kolory.
- około godz. 3.00
Ośrodek uczuć i ośrodek pamięci pracują na najwyższych obrotach. Aktywne są również ośrodki motywacyjne w korze mózgowej.
- około godz. 4.30
Mózg przechodzi do właściwej fazy snu, czyli REM- Rapid Eye Movement. Nasze ciało jest sparaliżowane, a gałki oczne poruszają się bardzo szybko tam i z powrotem. Występują marzenia senne.
- około godz. 6.00
Faza REM występuje kilka razy podczas jednej nocy. Aktywny jest system pamięci i odczuwania.
- około godz. 6.15
Mózg przygotowuje się do przejścia do trybu online, a fazy snu REN wydłużają się.
Sny nie mają logiki po przebudzeniu, jednak podczas ich przebiegu wydają się nam całkiem sensowne. Najbardziej mylne jest to, że człowiek podczas jednej nocy przeżywa kilka snów. Kiedy się budzimy, nie zdajemy sobie z tego sprawy, a nasz mózg odczytuje to jako jeden, nielogiczny obraz.
Sny jak ze scenariusza
Byłam w jakimś podziemiu. Było tam około 8 dziewczyn, w tym moje przyjaciółki. Dostrzegłam także między nimi bardzo dziwnego chłopaka. Chyba byliśmy parą, bo zastanawialiśmy się, czy dłużej ciągnąć nasz związek. Nagle ze środka korytarza zaczęły wychodzić posągi, które zajmowały wyznaczone miejsca i zastygały bez ruchu. Bałam się ich. Schowałam się w pomieszczeniu, jednak, kiedy spostrzegłam, że jestem sama, pobiegłam dalej. W kolejnym pokoju dziewczyny utworzyły dwa rzędy i udawały kamienne postacie. Były blade. Nagle jedna z moich przyjaciółek zarzuciła na mnie welon, a jak, ni stąd, ni zowąd, miałam na sobie ślubną suknię. W ucieczce przed posągami znalazłam się w pokoju, który przypominał pomieszczenie w moim domu. Mój rzekomy chłopak nie bał się dziwnych, bladych postaci. Był zimny i tajemniczy. Oczekiwał ich, a ja miałam wrażenie, iż to on ożywił kamienne twarze. I nagle zmiana scenerii. Siedziałam z przyjaciółkami na ławce i opowiadałam o dziwnych posągach. Śmiałyśmy się i żartowałyśmy. Potem znalazłam się z jedną z nich w moim pokoju i tańczyłyśmy. Obok nas wirował chłopak moich marzeń. Nagle moja koleżanka chwyciła go za rękę i porwała do tańca. Byłam zazdrosna, podeszłam do nich i odbiłam przyjaciółce ukochanego. Chłopak kręcił mną i obracał cały dzień. Był zawodowcem. Nagle moja mama oznajmiła, że ktoś po niego przyjechał. Chciałam go odprowadzić do drzwi, ale on zniknął. Wszędzie szukałam chłopca swych marzeń, ale przepadł bez śladu. I tak zakończył się mój sen.
Senny koszmar 14-letnej dziewczyny. Tak naprawdę nikt nie wie, jak go zinterpretować. Marzenia senne odnoszą się konkretnie do nas. Są również uniwersalne wytłumaczenia, ale tak naprawdę każdy obraz jest inny. Naukowcy, którzy prowadzili badania nad snami, dowiedli, że są one ukierunkowanym na konkretny cel procesem umysłowym. Ich zadaniem jest przeanalizowanie problemów, które znajdują się w naszej głowie i znalezienie odpowiedniego rozwiązania. Dlatego koszmary, które przeżywamy nie są po to, by nas przestraszyć, ale znaleźć źródło naszego strachu i poradzić sobie z nim. Czasem zdarza się, że ludzie mają co noc ten sam sen, koszmar, z którym nie potrafią walczyć i zawsze budzą się w tym samym momencie. Ich mózg próbuje poradzić sobie z jakimś przykrym wydarzeniem, którego doznali lub strachem. Sen mija dopiero, gdy wybaczymy sobie lub znajdziemy rozwiązanie. Mózg na jawie selekcjonuje zawartość pamięci, tymczasem w koszmarach wspomnienie stapiają się ze sobą. Proces myślowy staje się elastyczny, szukamy głębiej, testowane są nowe możliwości.
A co możemy myśleć o snach erotycznych?
Zygmunt Freud uważał, że w snach skrywane są nasze pragnienie seksualne. Uważał, że wszystkie podłużne przedmioty symbolizują penisa, a pojemniki, czy wazony kobiecą macicę. Dopiero później odkrył, że sny mogą mieć różne znaczenie.
Naukowcy odkryli, że faza snu REM jest bardzo zbliżona do stanu podniecenia seksualnego. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety odczuwają wtedy seksualne bodźce, niezależnie od tego, czy sen jest z nimi powiązany. Osoby płci męskiej doświadczają erekcji, a żeńskiej zwiększonego ukrwienia macicy. Uwalniana jest także duża ilość dopaminy- „hormonu szczęścia”. Sny o charakterze seksualnym, odzwierciedlają to, o czym w ciągu dnia rozmyślaliśmy. Prawdziwe sny erotyczne zdarzają się stosunkowo rzadko. Zwykle nie mają one podłoża seksualnego. Są one jedynie symbolem określonych emocji. – Sny potrafią wykorzystywać dramaturgię spotkania seksualnego do tego , aby objawić nam prawdę o naszych uczuciach albo konfliktach. Kiedyś rozmawiałem z kobietą, która chciała zostać pisarką, ale jej mąż był temu całkowicie przeciwny. Pewnej nocy przyśniło jej się, że ma romans z pisarzem. Sen w gruncie rzeczy nie miał nic wspólnego z seksem, tylko z konfliktami, które wymarzony zawód wywoływał w związku. Błędem byłoby, gdybyśmy swoje sny brali dosłownie. Jeśli na przykład śnimy, że zdradzamy partnera, to niekoniecznie oznacza to zbliżające się rozstanie– tłumaczy badacz snów doktor Kelly Bulkeley.
Znaczenie snu
Sny zapobiegają także psychozie. Przeprowadzono badania, w których studentów budzono na początku każdego śnienia (wciąż dając im jednak pełne 8 godzin spania). Odczuwali oni trudności w koncentracji, rozdrażnienie, halucynacje i pierwsze oznaki psychozy zaledwie po 3 dniach. Kiedy wreszcie pozwolono im na osiągnięcie fazy REM, ich mózgi automatycznie zwiększyły jej długość, nadrabiając jej poprzednie braki.
A czy wiesz o tym, że w ciągu 5 minut po przebudzeniu zapominasz 50% swoich snów? W ciągu 10 minut przepada już 90% z nich. Słynny poeta Samuel Taylor Coleridge obudził się pewnego ranka, mając wcześniej fantastyczny sen. Swoją wizję zaczął od razu spisywać na papier i tak powstał jeden ze słynniejszych angielskich poematów: Kubla Khan. W pewnym momencie ktoś na moment przerwał mu pisanie. Coleridge, powróciwszy do pisania, nie był w stanie przypomnieć sobie reszty snu. Poematu nigdy nie dokończono.
Ponadto niewidomi, którzy stracili swój wzrok po urodzeniu mają zdolność do widzenia obrazów. Ci, którzy urodzili się bez tego zmysłu, mają sny pozbawione efektów wizualnych, ale pełne innych bodźców, jak dotyk, smak, dźwięk. Ludziom, którzy potrafią widzieć, trudno wyobrazić sobie sen bez obrazu, jednak ciężko o jakikolwiek wizerunek, gdy nigdy się go nie dostrzegało.
Nocne wędrówki
Czy znane jest nam pojęcie lunatykowania? Często pojawia się jako motyw w wielu filmach, czy książkach. Jednak czy zdajemy sobie sprawę, że istnieje również w realnym życiu? Oto kilka przykładów.
Mieliście kiedyś sen o tym że latacie? Pewnej nocy londyńska policja dostała wezwanie do możliwej próby usiłowania samobójstwa. Młoda dziewczyna znajdowała się na wielkim dźwigu na placu budowy, 40 metrów nad ziemią. Kiedy jeden ze strażników wszedł po nią do góry, zastał ją śpiącą. Bał się, że nagłe jej obudzenie mogło spowodować szok, gdyż była bardzo blisko krawędzi i zrobił jedynie racjonalną rzecz- przeszukał ją. Znalazł w kieszeni od spodni telefon i zadzwonił do rodziców. Najbliżsi obudzili córkę, po czym przyznali, że ma duże skłonności do lunatykowania.
Jako inny przykład mogę podać kobietę z Australii, która miała bardzo dziwny nawyk – „Budziła się w środku nocy, wychodziła z domu i uprawiała seks z przypadkowymi nieznajomymi. Po miesiącach znajdywania w domu przez jej męża zużytych prezerwatyw (i raz nakrycia chrapiącej w najlepsze żony z obcym facetem, zażywającym właśnie na niej rozkoszy), zdecydowali się razem poprosić o pomoc lekarzy.” Badania potwierdziły, że jej czyny były odruchowe i nieświadome. Seksomnia jest spowodowana zaburzeniami snu w fazie REM. Ta część, która powinna rzekomo powstrzymać cię od ruchu nawala i możesz właściwie odgrywać swoje sny.
W 2007 roku pewien niemiecki nastolatek wyskoczył z czwartego piętra przez okno. Takie rzeczy się zdarzają i może nie było by w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że świadkowie zastali go na ziemi śpiącego. Nie dlatego, że stracił przytomność. Po prostu smacznie sobie spał, mimo złamanej ręki i nogi. Eksperci twierdzą, że większość takich incydentów jest wynikiem oglądania niemieckich filmów pornograficznych, jednak w tym przypadku nie mogło być o tym mowy – nikt nie jest w stanie zasnąć po obejrzeniu takowego. Co najwyżej mógł śnić o ucieczce z planu filmowego jednego z nich.
Ułożenie podczas snu – czy ma wpływ na naszą osobowość?
Czy wiesz, że…
1. Mężczyźni śnią o innych mężczyznach przez 70% czasu snu. Kobiety śnią o kobietach i mężczyznach po równo.
2. Śnimy tylko o tych twarzach, które widzieliśmy wcześniej, niezależnie od tego, czy je pamiętamy, czy nie.
3. Parasomnia to zaburzenie snu, podczas którego nieświadomie robi się nietypowe rzeczy.
4. 12% ludzi śni tylko w czarno-białym kolorze.
5. Jedno na cztery małżeństwa śpi w oddzielnych łóżkach.
6. Bez snu nie wytrzymasz dłużej niż 10 dni. Później umierasz.
7. Jeden na 50 nastolatków nadal moczy swoje łóżko.
8. Kiedy delfiny śpią, tylko jedna półkula ich mózgu odpoczywa. Druga musi być aktywna, pomagając w procesie oddychania.
9. Australijski miś koala potrafi spać 22 godziny na dobę.
10. Ludzie, którzy w ogóle nie mają snów, mają zazwyczaj zaburzenia osobowości.
Tekst powstał pod opieką merytoryczną mgr Anny Reder – absolwentki UZ, z zawodu nauczycielki biologii w I LO w Zielonej Górze.
Autor: Eliza Żeleźniak i Filip Kwiatkowski