Kto spędził choćby chwilę na przeglądaniu portali społecznościowych, ten z pewnością widział niejeden mem. A może niejednego mema? Jak właściwie powinno się odmieniać to słowo?
Dlaczego mem, choć nie jest żywą istotą, traktujemy tak, jakby nią był? W języku polskim istnieje przecież kategoria żywotności rzeczowników. Te wyrazy, które są określeniami żywych istot (ludzi lub zwierząt), to właśnie rzeczowniki żywotne. Nazwy przedmiotów są z kolei rzeczownikami nieżywotnymi.
Istnieje reguła, że w odmianie przez przypadki rzeczowniki żywotne rodzaju męskiego otrzymują końcówkę fleksyjną „-a” w bierniku i dopełniaczu. Rzeczowniki nieżywotne natomiast – końcówkę „-a”, „-u” lub przyjmują formę taką samą, jak w mianowniku. A oto przykłady:
RZECZOWNIK ŻYWOTNY | RZECZOWNIK NIEŻYWOTNY |
mianownik (kto?, co?): człowiek | mianownik (kto?, co?): dom |
dopełniacz (kogo?, czego?): człowieka | dopełniacz (kogo?, czego?): domu |
celownik (komu?, czemu?): człowiekowi | celownik (komu?, czemu?): domowi |
biernik (kogo?, co?): człowieka | biernik (kogo?, co?): dom |
narzędnik (z kim?, z czym?): człowiekiem | narzędnik (z kim?, z czym?): domem |
miejscownik (o kim?, o czym?): człowieku | miejscownik (o kim?, o czym?): domu |
wołacz: człowieku! | wołacz: domie! |
Od tej reguły są oczywiście wyjątki, ale to nie na nich się skupimy. Zastanówmy się za to nad wspomnianym słowem „mem”. Czy w internecie widzimy „mem” czy „mema”? Zgodnie z zasadą, która dotyczy odmiany rzeczowników nieżywotnych (a takim właśnie jest wyraz „mem”), prawidłowa jest pierwsza forma. W swobodnej polszczyźnie używamy jednak także drugiej formy – „mema”, ponieważ istnieje tendencja do „ożywiania” rzeczowników nieżywotnych. Można to zaobserwować również w metaforach, takich jak „mem obiega internet” czy „mem żyje”.
Podsumowując, zarówno forma „mem”, jak i „mema” jest poprawna. Możemy używać ich obu – byle nie jednocześnie. Zdecydujmy się na jedną i używajmy jej konsekwentnie.
Więcej informacji na temat rzeczowników żywotnych i nieżywotnych znajdziecie np. na blogu „Trudny język polski”.